AIPU HIZTEGIA

Euskal kulturadun hutsak ezin bagintezke izan, asma dezagun kultura berri bat, munduko kulturaren abangoardian martxa gaitezen. Ahal duguna salba dezagun, eta apur hori eraberritu dezagun. Ateratzen denarekin, munduari desafio diogun. Horrela salbatuko gara.
Gabriel Aresti. Mendearen semeok, 1965

Abertzaletasun gaizki gidatuak, batzutan, endelegurik prestuenak ere itsutzen ditu.
Gabriel Aresti. Euskal asto-lasterrak, 1972

Gehienetan, gu, euskaldunok, guztiz ezaxolak eta arduragabeak ohi gara geure gauzetarako.
Gabriel Aresti. Zenbait ele samin, 1971

Zororik nagoelako naiz euskalduna, eta gainera zororik egoteko eskubidea dadukadalako.
Gabriel Aresti. Azken hitz bat Bilbaoz, 1967

Hobe da egiarekin min hartu, ezen ez gezurrarekin poz hartu.
Gabriel Aresti. Azken hitz bat Bilbaoz, 1967

Ongi kantatzen dugu, ongi dantzatzen dugu, gure hizkuntzak ahaiderik ez dazagu, gure kraneoak neurri espezialak ditu, gure odolak halako RH faktore negatiboa daduka. Eta bitartean gure obligazioa bete gabe, gizon eta herri bezala frakaso nardagarri bat izan gara euskaldunak.
Gabriel Aresti. Astos y astokilos (edo aldapa behera arin batean azken pauso bat), 1967

Zer da Euskal Herria? Pirinioetako haran artean astoen gainean dabilen astalde bat, hori da gaurko gure kontzientzi-errepika.
Gabriel Aresti. Astos y astokilos (edo aldapa behera arin batean azken pauso bat), 1967

Asko maitatzen dut euskera, asko maitatzen dut nire sorterria; baina are gehiago gizonaren dignidadea.
Gabriel Aresti. Bilbaoko erdal herritik, 1967

Lizardi nirea da, nire esku biak, nire poesia eta nire herria nireak diren bezala. Gizarteko komunio batean.
Gabriel Aresti. Lizardi, poeta, 1964

Eskritorearen eta herriaren artean komunio batek egon behar du. Gramatikoek eta filologoek komunio hori zikintzen dute.
Gabriel Aresti. Lizardi, poeta, 1964

Filologoak, eskola-gizonak, linguista, hizkuntzaren aztertzaileak, gramatikoak… Hoek, gizon jakintsu guzti hoek, hizkuntza biziaren eta eskritorearen etsaiak dira. Gure hegalak moztutzen dituzte. haien artazietatik ihes egin behar dugu, honela gure ibilaldia luzeagoa izan dadin.
Gabriel Aresti. Lizardi, poeta, 1964

Lizardi ez da esplikatzen. Lizardi konprenitu egiten da.
Gabriel Aresti. Lizardi, poeta, 1964

Askotan iruditzen zait Olerkaria izena txarki jarrita dagoala, eta Okerlaria izan behar lukeela. lasai dabiltza, bai, eta hori da inora ez heltzeko bidea. Proba da, hiruzpalau izen kenduta, gainerako guztiak berdin izango litzakeala ezer ere eskribidu ez balute, Euskal herriari ez baitiote (poetak bezala) adorerik ematen, eta munduko atentziora ezin presenta bailitezke.
Gabriel Aresti. Nire ofizinatik: basarri bertsolariari, 1963

Egun batean apaizei eskatuko dizkiet kontuak, zergatik kendu zidaten hain umetan fedea, zergatik nire barnean ez dagoen batere ilusiorik, betere esperantzarik, batere ez dakit zerik.
Gabriel Aresti. Joxe Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Ni gauza guztien gainetik euskaldun abertzalea naiz. Nire aberria, zortean kabitu zaitan aberri tristurazko hau, nik hautatu ez dudan aberri gutti hau kontentatuko da, zeren hain kristaua eta Elizako Ama Santuaren alaba fidel eta leial izanik, haren semerik gaiztoena komertitu den, bai eta, gainera, azkenean komertitu. Gaixoa! Horretan atsegina ematen diot. Lastima da aberrietan sinesten ez dudana.
Gabriel Aresti. Joxe Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Nik uste diat bertsoarekin hobetzen dela –formak ematen duen hobekuntzan– poesia, hala nola arroltze frijitu pare bat urdaiazpikoarekin hobetzen den. Baina dena, arroltzeak eta urdaiazpikoa, olioaz frijitu behar dituk, ez uraz, ez euskal gaizto baten ur zikinaz.
Gabriel Aresti. Joxe Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Franco hil den egunean, orduan etorriko dituk euskal zakurrak eta euzko hienak, eta betiko egoeran jarraikiko diagu, beti kulturaren gabezian, beti borondate librearen ukaeran.
Gabriel Aresti. Joxe Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Kristero sobera dago, eta kristau gutti.
Gabriel Aresti. Jose Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Diote Jainkoa justizia bera dela, justizia-gabekoa Jainkoaren ukaera dela, Jainkoa amodioa dela: eta esaidazu nolako justizia, nolako karitatea dagoen bizi garaden mugarte nardarri eta madarikatu honetan.
Gabriel Aresti. Jose Azurmendiri eginiko gutuna, 1961

Euskeraren garbitasuna ez datza hitzen etimolojian, ezpada jatortasunean eta dotorezian.
Gabriel Aresti. Norbert Taueri eginiko gutuna, 1959

Gure literatura, neurri handi batean bederen, literatura paranoiko bat izan da.
Gabriel Aresti. Joane Etxeberri Sarakoaren sentimendu soziala eta kontzientzia nazionala, 1975

Bilbaoko kaleetatik gure bizitza iragan dugun herri xehearentzat, bi hitz, bi izen daude, bi leku, oso urrun, oso distante, sozietatearen elite hautatuentzat apropos gordeak, bekatore gaixoentzat paradisu alkantza ezinak, Neguri eta Deustu.
Gabriel Aresti. Joane Etxeberri Sarakoaren sentimendu soziala eta kontzientzia nazionala, 1975

Bi nazionalismo mota dago, popularra eta burjesa. Exzepzio ohoragarri batzuk ongi errespetatu eta ohoratu ondoren, esperientzia mingotsak honela diosku, nazionalismoa, burjesentzat, bere pribilejio ekonomikoak defenditzeko arma zorrotz bat besterik ez dela.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, Baiona’72, 1972

Ai euskara, euskara! Euskal Herrian jaio garenontzat lehen eskubide indenegablea!
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Ene arimaren ogia euskara da.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Kleroak gure herriaren kasta bat osatu du, eta gainera umore guztiz eskaseko kasta.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Elkar suportatu behar badugu, suporta dezagun elkar gizalegez eta umorez. Ontzi ber batean elkarrekin enbarkaturik bagaude, egin dezagun elkarrekilako biziera hau eramangarria behintzat.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Herri baten barrenean nolabait bizi beharko bada, kolore guztietako usteak, itxura guztietako eritziak egoteko dira. Euskaldunok ere batzuk kolore gorrikoak izanen gara eta beste batzuk kolore zurikoak izanen dira. Egia hau ukatuko duena daltonismoaren eritasunaz kutsaturik dago.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Euzkadiren libertateak euskaldunen libertatea erran nahi du, eta ez jabe-aldaketa soil eta huts bat. Euskaldun langileak kontsolamendu barregarria edukiko du, baldin bere esplotadorearen euskalduntasunarekin kontsolatzen bada.
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Euskal Herri libre bat nahi dugu. Herrien kontzierto internazionalean leku bat, toki prestu eta ohoretsu bat deseo diogu gutzaz erditu zen herriari. Baina kontuz, herriaren libertateak berekin bere seme guztien libertatea ekarri behar du. Euskaldunek gatibu iraun behar baldin badute, nola apurtuko ditu Euzkadik bere kateak?
Gabriel Aresti. Euskal-kideak, 1972

Komentuetako kanpaiak eta zakur ibiltarien zaunkak datoz Elexabarritik Basurtura. Bilboko zeru gorrian izar batzuk edo hodei pare bat dibujatzen dira. Zigarro-punta batetik berria piztu. Azkenean, gizona ohearen gainean etzaten da, eta milagro batez lokartzen baldin bada, amets itsusiak ditu. Euskera bere ama dela, eta besartean duelarik, hil egiten zaiola. Bere anaiak deitzen ditu bere laguntzan, eta ez datoz.
Gabriel Aresti. Euskeraren izen poetikoak, 1967

Kendu zizkiguten armak. Orduan eman zizkiguten Fueroak. Orduan hasi zen gure malda-behera, egoera triste eta larri honetara heldu arte, non ez dakigun euskaldunaren izenak zer esan nahi duen ere.
Gabriel Aresti. Euskeraren izen poetikoak, 1967

Lortu genuen kultura apurra ere, haginka eta ukabilka hartu genuen liburu debekatuetatik.
Gabriel Aresti. Euskeraren izen poetikoak, 1967

Hitza nirea da. Ez didate eman. Ez nuen inoiz eskatu nahi, eta gure etsaiak beren diruak kontatzen zeundela, deskuido batean lapurtu egin nien. Orain hitza nirea da, eta ez dut ematen ez diru-truk ez ogi-truk, ez musu-truk.
Gabriel Aresti. Agustin Ibarrolaren pinturak inguratutako hitzak, 1966

Batez ere abertzale diruzaleengandik, aberats jainkorik gabekoengandik eta elizgizon Kristoren etsaiengandik defendituko dut nire aitaren etxea, horiek eman baitigute aberri ilun eta triste bat.
Gabriel Aresti. Agustin Ibarrolaren pinturak inguratutako hitzak, 1966

Bai, euskeraren inguruan bil gaitezen euskaldun guztiok, eta modu honetan laster etorriko zaigu hodeirik eta ekaitzik gabeko egun guztiok deseo eta espero duguna. Baina kontuz! Euskaldunak izan baino lehen, gizonak izan behar dugu, eta gizonaren izena merezi ez duen gizona, hori, ahotik hagin ustel bat bezala, edokia, kendua, arrankatua, jaurtikia eta botea izanen da.
Gabriel Aresti. Agustin Ibarrolaren pinturak inguratutako hitzak, 1966

Euskal Herria euskalduna izaten segi dezala nahi badugu, euskara bat eta bakar bat eduki behar dugu.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Gure historiaren ezagueraren gainean finkatu behar ditugu aurrerantzako gure pauso eta ahalegin guztiak. Hortik aldaratzen baldin bagara, orain artean bezala bertatik apartaturik irauten baldin badugu, orain gure herri maitagarria dagoen egoera larritik ez gara sekula ere aterako.
Gabriel Aresti. Euskal teatro berri baten beharra: euskal komedia, 1964

Nik herria maitatzen dot, herria nazalako ni bere, eta ganera euskaldun jaunak baino herriagoa, zerua goian eta lurra behean nagoalako, benetan proletario.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Nik herria maitatzen dut, herria naizelako ni ere, eta gainera euskaldun jaunak baino herriagoa, zerua goian eta lurra behean nagoelako, benetan proletario.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Poeta eskolatuak kontuan hartzen baditut nire bihotza tristuraz betetzen da, orain artean batepere ez duelako herriarentzat ezer eskribitu.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Munduko bapere beste lurraldek ez du euripean eta eguzkipean, eguerdian eta gauerdian, gureak beste gerra, guda eta borroka.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Herriak ez du ezer asmatzen, ez du ezer sortzen. Gorde edo baztertu egiten du, kontserbatu edo apartatu egiten du.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Jentea momentu berezi batean kontuan hartzen badugu, populu bat daukagu; populua bere historik aldakuntzan kontuan hartzen badugu, hori herri da.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Jentea herria da, baina jenteagaz ez da herria konpontzen.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Euskal Herriaren heriotzaren ezaugarri eta seinale argi eta garbi bat nintzen ni ume denboran. Eta egun batean, hamabi urte nituelarik, nire buruaz lotsatu nintzen, euskaldun motz bat nintzela konturatu nintzen eta nire buruaz egin nintzen lotsatu.
Gabriel Aresti. Lehengo eta oraingo euskal poesia herritarra, 1964

Nire aberriari diodan amodioa handiegia da, eta inork ez nau nire obligaziotik aldaraziko, nahiz eta nirekin injustiziarik handiena egin dezaten ez naiz inon, inoiz, inola nire lekutik apartatuko.
Gabriel Aresti. Euskal literatura batuaren oinarriak, 1963

Atzo jauntxuak gaur kapitalistak
Feudalak atzo burgesak gaur
Zenbat zakur hainbat mustur
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Nork esanen du ogia maitatzen duela? Ogia ez da maitatzen, behar izaten da. Hala pasatzen zait niri euskararekin: ez dut maitatzen, behar izaten dut.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Niretzat, euskara premia bat da.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Bere izen propioaz ukatzen duen herriak, poetaren gradotik alde egiten du, zorakeriaren gradoan sartzeko.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Modua eta moda etsaiak dirade, etsai amorratuak: haien artean ez da sekulan bakerikan egonen, ez da inoiz adiskidantzarik firmatuko.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Nik behintzat ez dut konprenitzen poesian nola pentsa litekeen funtsa eta forma separaturik legokeenik.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Jenteak, ahal badu, jenteak, zentzu egiazkoaren izenean, Golgota mendi batean josiko du poeta gurutze batean.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Poetak ez du poetatza edo poetaren gradoa hartzen jentearen barreak eta arbuioak bentzutzen dituen artean.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Niretzat, poeta da ideien asmatzalea, edo hobeki esanik, sentimentuen asmatzalea. Nondik eta norako mandatua. Zer eta zergatik. Eta batez ere, beste gainerako gauza guztien gainetik, zertarako. Zertako sendi eta zertako pentsa. Zertako maita eta zertako higuin. mandatua, mandatua eta mandatua. Poematika.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Niretzat, euskera premia bat da. Nork esanen du ogia maitatzen duela? Ogia ez da maitatzen, behar izaten da. Hala pasatzen zait niri euskerarekin: ez dut maitatzen, behar izaten dut.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Gure historia zaharraren gertaerak arakatzen baldin baditugu, zer topatzen dogu: munduko bapere beste lurraldek ez duala euripean eta eguzkipean, eguerdian eta gauerdian, gureak beste gerra, guda eta burruka.
Gabriel Aresti. Lengo eta oraingo euskal poesia erritarra, 1964

Jentea herria da, baina jenteagaz ez da herria konpontzen.
Gabriel Aresti. Lengo eta oraingo euskal poesia erritarra, 1964

Euskal Herriaren heriotzearen ezaugarri eta seinale argi eta garbi bat nintzan ni nire ume denboran. Eta egun batean, hamabi urte nitualarik, nire buruaz egin nintzan lotsatu. Eta handik liburudenda bateta joan nintzan, euskal ikaspide edo gramatika on bat erostera.
Gabriel Aresti. Lengo eta oraingo euskal poesia erritarra, 1964

Ogitik datorkigu egia, egiatik datorkigu ogia.
Zeren egia-ogia hutsik beharrezkoena da guretzat.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Euskera, munduko Unamuno guztiek diotena gorabehera, hizkuntza poeta da.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Unamuno harro eta urguilutsu zegoen bere arrazaz eta leinuaz, baina bihotzez gorrotatu izan zuen beti euskera.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Napoleonek bere burua koroatu zuen Frantziako Enperatore bezala. Gizonak berea Jainkoaren kreazioko errege bezala. Animalia guztien artetik, hura da aspergarriena. Nik uste dut, erregetzan uzten gaituztela gainerako animalia guztiek asperturik daudela gutzaz, barre egiteari utzi diotela milaka urte egon diradelako gure lepotikan burla eta trufa egiten.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Poesia, funtsarikan gabetanikan, arte-belo estetikoen baratze zoragarri eta axolagabean eroritzen da. Formarikan gabetanikan, filosofia idor eta aspergarri bat bilakatzen da.
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960

Eta entenitzen ez nauena, bere errotikan aterea dago
Gabriel Aresti. Poesia eta euskal poesia, 1960