AIPU HIZTEGIA

Gure hipoteka zorrak nura heltzen ote dira? Ehun miliuka dabilala diote. Mahats-ardoak badu bere legarra; zuin lekhutan uhaitzeko urak ere bai: Zeluko aireak eta leihotik hartzen dugun hatsak ere bai. Aski den! Bena nula pipazale beniz, aduanaren zerbutxia eta kontrabandistaren kunsoliua arrakuntratu nahi gunuke beste bidez. Ni niago Frantziarik kanpo gure dihariak galdu gabe, legar sistema berri zunbaiten maneraz, pipazaleak ez othe dianez egun batez baratzean ikusiko tabak-hostua, belar nezesari bat, beste belar unak bezala.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Obraz, bihotzez eta korajez populu handi bat.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Bada Frantzian ehun mila abokatu. Ene kunplimentiak prozeskarier! Justizia unak preziorik ez du: bena uduri zait prozedura baztergabe hori kario kostatzen zaiola populu miserabliari.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Zer desiratzen ahal du gizonak mundu huntan? Desiratu behar du kuntzenzia un baten ukeitia, lan doi bat, bere izerdiaren errekunpentsa justua, legar guti eta zor gutiago, gogoa argi eta alagera, bihotza kuntent, osagarria nik orai bezalako, eta moltsan urrerik ez badu ere, falta gabe behar orduko behar den zilarra.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Bi mila urte huntan Uskaldunak dira, Frantziaren eta Espainaren artean, zazpi probintzia, zortzi ehun mila arimatako herri txipi bat: Uskaldun izena, bere legeak eta libertate ederra kuntserbi beitutie bi mila urtez, arma bardinez, Frantziako eta Espainako nazione krudelen ororen kuntre.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Nik librietan ezarriz geroz, aitor die sabantenek, Uropako Akademia orotan, hanitx puntuz erdararen hizkuntza nahasi horien ororen nausi dela gure Uskara zahar eta ederra.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Lege perfeitaren segretia nik ez badakit, ez da izanen untsa estudiatu faltaz. Arrantier batek bere urre zilarren kuntia etxekiten dian bezala, negoziant batek bere komerzioa surbeilatzen dian bezala, jeneral batek gerla pratikatzen dian bezala nik estudiatu uken dutut populu ororen hatsarriak, historia igaranak, erreboluzioneak, lege zaharrak eta legen berritzeak: hori beita ene graduko gizonen enplegia, eginbidea, lana eta ofizioa. Ene ofizioko gizonak dira nazione ororen eskolazaleak eta politikako errejentak. Gure lumati, bere uturburuti bezala, kurritzen da nazione ororen, errege eta enperadore ororen fama una edo gaixtoa. Gurea beno estatu nobleagorik ez dut uste badela.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Handiek bere abantaila berexia ez die sekula utziko txipien eta populiaren amurekati, non ez den gizonaren naturel gaixtoa eta anbizionia khanbiatzen.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak!, 1852

Errepublikaren izateak, Populiaren erregetarzunak badu sekulaz geroz bere potreta: zuhain gora bat, haritz eder bat. Eta haritz hunek badu hirur adar gehien, Libertatia edo zuzen justua, Lege bardina, Fraternitate irus bat.
Agosti Xaho. Herritar ezinago maitiak, 1851

Gizonez gizon ez da gehiago ez txipirik ez handirik… Bainan oh! zer diferentzia aisetarzunean!… Batzu opulentzian, aberastarzunez okiturik, abondantzian eta munduko ponpa guzietan!… Orguliak harturik, bihotza gogorturik, kargu handietan, errege txipi batzu bezala, oro zerbutzari, agur-egile, handiz handi adiskide, txipien kontra beti akort, otsoak aharien kontra bezala…
Agosti Xaho. Donapaleuko populian eta republicain aldeko phartez laborarier, ofizialer, langiler eta braseroer, 1849

Laborariak, ofizialeak, langileak, ziek zirezte oro, deus ez zirezte. Begiak zabal zatzie, eta ikus zazie.
Agosti Xaho. Donapaleuko populian eta republicain aldeko phartez laborarier, ofizialer, langiler eta braseroer, 1849

Nork oihu eginen du, azkenean, errege-erreginak eta haien partidario tontoak edo anbiziosak akazatu ondoan “Biba Independentzia! Biba Errepublika! Biba Eskual Herria”?
Agosti Xaho. Espainiako berriak, 1848

Orai artinoko sistemak ireiten badu luzaz, gobernamentiak edo norbaitek ez baldin badu gure eritartazunaren erremedio edireiten, laborarien aldeti izanen da erreboilta gaitzik, Parisek sekula egin ez dian bezalakorik.
Agosti Xaho. Apez bati arrapostu, 1848

Non da, irlandesetarik kanpo, gure uskaldun gaixoak beno jente ignorantagorik? Iaz nazione aberats, gerkari, famatu bat, eta orai ezdeus, Frantziaren eta Espainiaren zankapetan. Nork kausatu du gure ulunpe eta miseria, leze barna huntara erortea? Erregetiarrek, apezek.
Agosti Xaho. Apez bati arrapostu, 1848

Ni nuzu gizon bat, ezko kandera bat argi emanez urtzen eta kontsumitzen den bezala, bere odola eta bizia galdu eta ketan igorri dutiana, hogei urte huntan, argi emaiteko, egiaren erakusteko gizonen artean.
Agosti Xaho. Apez bati arrapostu, 1848

Hiruretan hogei mendez, sei mila urtez, Iberia-Espainiako uskaldun eta kantabre zaharrek ez dizie uken apezik, nahi bada ziren errelijione handitako, Jinkoaren adorazale, nazione fidel bat.
Agosti Xaho. Apez bati arrapostu, 1848

Ez, ez! Ez dire, eskualdunak, orain lehen baino gehiago azpian ezarriak, ez dire esklabo izanen; inori ez diote ezagutu manatzeko deretxorik.
Agosti Xaho. Espainiako berriak, 1848

Eskualdunak! Nazioa koraje gabeak glorifikatzen dire nagusiak izatea. Eskualdunek ez dute sekula ezagutu. Traituak izan dire, benzituak sekula!
Agosti Xaho. Espainiako berriak, 1848

Ah! Hitz eder, hitz xarmagarria! Oraino, maleruski, Populia, Errepublikaren izena bezik ez duk, abantailarik eta unik bat ere ez.
Agosti Xaho. Errepublika zer den, 1848

Populu, penazalea, hire etsaiak ordu duk ezagut ditzakan.
Agosti Xaho. Errepublika zer den, 1834